De diplomatieke relaties tussen Colombia en het regiem van president-dictator Nicolás Maduro van Venezuela zijn verbroken, het buurland bevindt zich in een diepe crisis en door de tussenkomst van de VS wordt nu zelfs een militaire confrontatie niet uitgesloten. In 1987 balanceerden beide landen bijna twee weken lang op de rand van een militair conflict, als gevolg van de Crisis van het Oorlogsschip Caldas.
De diepere oorzaak achter de diplomatieke crisis was een eeuwenlang geschil over de soevereiniteit in de Golf van Venezuela, waarvan de grenzen nooit zijn vastgesteld. Venezuela en Colombia hebben dit maritieme gebied unilateraal afgebakend, waardoor er altijd het risico bestaat voor een conflict, vooral wanneer patrouilleschepen van beide vloten elkaar treffen, zoals in 1987 gebeurde.
De problemen begonnen in 1831, toen de Republiek van Colombia (La Gran Colombia) uit elkaar viel in drie aparte landen: Colombia, Venezuela en Ecuador. La Gran Colombia werd in 1819 gecreëerd uit het samenvoegen van de voormalige Spaanse kolonies van Venezuela, Nueva Granada en vanaf 1821 ook Ecuador. Het bestond van 1819 tot 1831 en was de gedroomde ‘grote’ Amerikaanse staat van de libertador (bevrijder) Simon Bolívar, vader des vaderlands voor zowel Venezolaanse als Colombiaanse patriotten.
Na het uiteenvallen van La Gran Colombia gingen de drie nieuwe republieken er vanuit dat de buitengrenzen hetzelfde bleven als in 1819, maar er was geen duidelijkheid voor wat betreft de wateren voor de kust van Venezuela: de Golf van Venezuela. In de bijna tweehonderd jaar die volgden hebben de twee regeringen op verschillende momenten onderhandeld over een akkoord, maar tot op de dag van vandaag bestaat geen overeenstemming over de afbakening van de maritieme wateren.
De crisis begon op 9 augustus 1987 toen de korvet (oorlogsschip) van de Colombiaanse marine, de ARC Caldas, de wateren binnenvoer die door beide landen werden betwist. Al snel werd het schip ontdekt door een patrouilleboot van de Venezolaanse marine, de ARV Libertad. Die was gealarmeerd omdat de korvet naar het oosten voer, in de richting van de Venezolaanse stad Punto Fijo.
Eerder waren er een aantal incidenten geweest tussen de Colombiaanse marine en Venezolaanse vissers. Voor de Venezolanen was het een provocatie van de Colombiaanse marine, terwijl de Colombianen meenden dat het geen pas gaf om meteen een Venezolaans oorlogsschip te sturen.
De commandanten van beiden schepen wisselden radioberichten uit, waarbij beide volhielden in ‘eigen’ gebied te varen. De Colombiaanse korvet veranderde daarna van koers en ging terug, in westelijke richting, terwijl hij gevolgd werd door de Venezolaanse patrouilleboot.
De Venezolaanse regering reageerde furieus. Binnen 48 uur werden vijftigduizend soldaten gemobiliseerd en naar de grens met Colombia gestuurd, de toevoer van elektriciteit naar de Colombiaanse grensstad Maicao werd afgesneden en een groot aantal ongedocumenteerde Colombiaanse migranten werden gedeporteerd.
Tegelijkertijd bleef de situatie in de Golf van Venezuela gespannen: de Colombiaanse korvet week uit naar het noorden en kreeg versterking van de Colombiaanse duikboot ARC Tayrona, zogenaamd om vooraf geplande trainingswerkzaamheden te verrichten. Daarna begaf de Venezolaanse patrouilleboot ARV Libertad zich naar de Archipel Los Monjes, in afwachting van andere schepen van de Venezolaanse vloot. Een confrontatie hing in de lucht en opnieuw claimden de kapiteins van de vaartuigen in radioberichten naar elkaar de soevereiniteit over het gebied waar ze voeren.
De Venezolaanse president Jaime Lusinchi nam de zaak hoog op en belegde een aantal spoedvergaderingen in het Paleis van Miraflores, met ex-presidenten, ministers, andere hoge vertegenwoordigers van de Venezolaanse staat en ook met de leiders van de belangrijkste politieke partijen van het land. Tijdens die vergaderingen maakt de Venezolaanse regering bekend een ultimatum te zullen sturen naar Colombia waarin een onmiddellijk terugtrekken van de Colombiaanse schepen werd geëist. Aan het einde van de dag had de regering de beslissing genomen om de Colombiaanse korvet aan te vallen, wat al was doorgegeven aan de Venezolaanse militaire leiding.
Diezelfde nacht, in Bogota, was er spoedberaad tussen de Colombiaanse president Virgilio Barco met enkele van zijn vertrouwenspersonen, waarna hij bekend maakte dat hij bevel had gegeven aan het Militaire Commando om een einde te maken aan de maritieme operaties in de Golf van Venezuela.
En inderdaad, in de nacht van 17 op 18 augustus, richtte president Barco zich via Radio Nacional de Colombia tot de burgers van het land, waarin hij aankondigde dat hij einde zou maken aan het conflict en dat hij, na overleg met de Secretaris Generaal van de OEA en de president van Argentinië, Raúl Alsonsín, alle maatregelen zou nemen die konden bijdragen aan het normaliseren van de situatie. Op die manier werd op het allerlaatste moment een militaire confrontatie tussen Colombia en Venezuela voorkomen.
Colombia en Venezuela: tweehonderd jaar gezamenlijke geschiedenis en meer dan tweeduizend kilometer gezamenlijke grens…
Nico Verbeek
– Colombiaans.nl
Nico Verbeek is schrijver en columnist voor onder andere Colombiaans.nl en schreef de boeken Het kartel van de Narcos, De wrekers van Medellín, Eigen Doelpunt en Ingrid Betancourt De vrouw die president wilde worden. Verbeek is woonachtig in Medellín. Ook geeft hij Nederlandse les aan Colombiaanse burgers die het examen voor inburgering-buitenland moeten doen.
Verbeek schreef onder meer onderstaande boeken
Lees ook
» Honderd jaar Spaanse griep in Colombia
Gabriel García Márquez en de bananenstaking
» Mijn naam is Juan Pablo alias Sebastián Marroquín, zoon van Pablo Escobar