Colombiaans Exclusief
In Colombiaanse helden portretteren we helden uit de geschiedenis van Colombia of nog levende helden van Colombia. In deze eerste editie volgen we het verhaal van een pittige tante genaamd ‘La Gaitana’.
Haar echte naam is niet bekend, maar deze heldin staat bekend als Guaitipan en Cacica Gaitana. De Spanjaarden noemden haar La Gaitana. La Gaitana was een vrouwelijke stamhoofd van de inheemse Yalcón-stam die regeerde in de regio van Timaná, Huila in de eerste helft van de 16e eeuw.
Ze vocht samen met andere inheemse stammen tegen Spaanse veroveraars. Rond 1538 kreeg de Spanjaard Pedro de Añasco (zie afbeelding hierboven) het bevel om zich in de regio van het huidige Timaná te vestigen. Hij stichtte officieel Timana en was verantwoordelijke en kapitein van het schip dat aankwam. Daar beveelde hij de indianen om hun kostbare bezittingen af te staan. De Spanjaard die uit Sevilla kwam regeerde met ijzeren vuist. Dat moest volgens bronnen omdat hij bang was voor de inheemse volkeren die er woonde, zoals de Páez, Guanaca, Pijao, Andaquí en Avirama evenals de Yalcón.
Hij riep van deze stammen regelmatig de opperhoofden bijeen om op deze manier fortuin te verkrijgen en die de inheemse bevolking maar gewoon af moest staan. Tot hij echter in het krijgersdorp Yalcón aankwam. Hier was de leider een Cacica, La Gaitana, die een groot respect genoot in de regio vanwege haar gezag. La Gaitana wilde met Pedro de Añasco praten.
Spaanse eigenzinnigheid
Zo eigenwijs als de Spanjaard Pedro de Añasco was, wilde hij niet met La Gaitana spreken omdat ze een vrouw was. Hij eiste een gesprek met de op één na machtigste persoon uit de gemeenschap, als hij maar een man was. Uiteindelijk kreeg de zoon van La Gaitana een uitnodiging voor de bijeenkomst om met de Spaanse veroveraar te spreken. De zoon weigerde om zijn moeder geen gezichtsverlies te laten lijden.
De bijeenkomst werd gehouden zonder La Gaitana of haar zoon. Pedro de Añasco voelde zich zo in zijn hemd gezet dat hij wraak wilde nemen. Hij stuurde zijn mannen een nacht later erop uit om de zoon te laten executeren voor zijn afwezigheid. Het groepje Spanjaarden drongen midden in de nacht het huis van de zoon binnen waar ook zijn vrouw, kinderen en de moeder (La Gaitana) aanwezig waren.
De soldaten pakte de zoon beet en bestrafte zijn familie door hem levend te verbranden voor hun ogen. De familie keek machteloos toe. La Gaitana zinde wraak, en vroeg strijders van andere stammen om haar te helpen. De inheemse strijders van Cacica wilde haar graag helpen omdat de Spanjaard ook hun de woede op de hals haalde met deze actie.
Als een kat in het nauw
In 1540 was Añasco met een klein groepje soldaten van twintig man een gebied aan het verkennen, niets vermoedend. Toen stonden opeens circa zes duizend Cacica-strijders op hun te wachten. De 20 Spanjaarden gingen vechten en werden zwaar overklast door de inheemse strijders. Maar liefst 16 van de 20 Spanjaarden legden het loodje en er bleven er 4 over die het na konden vertellen. Hiervan kregen er drie de kans om te vluchten. Maar deze kans om te vluchten kreeg Pedro de Añasco niet. Hij werd door de Cacica gevangengenomen.
De wraak van La Gaitana
La Gaitana wilde de Spanjaard laten boeten omdat hij zoals gezegd haar zoon levend voor haar ogen had verbrand. Hiervoor moest ze echter wel toestemming vragen aan de Cacica. Deze gaven als vrij snel toestemming om de conquistador over te dragen. La Gaitana haalde zijn ogen eruit, maakte een gat in zijn wang en haalde een touw door zijn tong heen. Ze liep met hem van dorp naar dorp om de overwinning te vieren. Het verhaal gaat dat er verschillende ledematen van Pedro de Añasco werden afgesneden terwijl hij nog leefde. Tot slot werd zijn vlees gebruikt ter diner om feest te vieren tussen de Cacica en de Yalcón. La Gaitana maakte van het hoofd van de Spanjaard een beker om hier vervolgens uit te drinken.
De strijd gaat verder
Maar de strijd was nog niet over. Wraak was niet de enige motivatie, ze wilden alle Spanjaarden weg hebben. Dus ze organiseerde een alliantie tussen alle indianen uit de regio en vermoorden een groep Spanjaarden die onderweg waren naar Timaná.
Ondertussen was de leider van de Spaanse kolonie Popayan al op de hoogte van de moord op Pedro de Añasco en ging samen met 100 man op zoek naar de daders. Hij en de merendeel van zijn mannen werden hierbij verslagen door de verschillende strijders van de inheemse stammen.
Het verraad aan La Gaitana
La Gaitana kreeg hier lucht van en haalde rond de 10.000 strijders bij elkaar en plande een laatste aanval om de Spanjaarden uit de regio de verdrijven. Maar ze werd verraden. Stamhoofd Matambo lekte alle plannen aan de Spanjaarden, waardoor de aanval geen verrassing meer was en de Spanjaarden zich goed konden voorbereiden. De eerste aanval verloren de inheemse strijders, maar ze gaven niet op. La Gaitana kreeg de steun van de Pijaos en Panaes en kon zo een tweede aanval uitvoeren.
La Gaitana en haar volk: bijna uitgeroeid
De inheemse strijders onder aanvoering van La Gaitana wonnen de strijd, maar de volgende werd verloren. Beide partijen riep een staakt-het-vuren af vanwege strategie.De Spanjaarden durfden niet meer in de bergen aan te vallen en de inheemse strijders niet meer op het platte land. Beide partijen hadden hun sterke en zwakke plekken gevonden.
Na de lange oorlogsstaking kwamen de Spanjaarden met versterkingen en werd de inheemse bevolking bijna uitgeroeid. Van de 15.000 indigenas in de regio, bleven er ongeveer 600 over. Epidemieën zoals de pokken, de slavernij hielden de inheemsen zwak en onder dwang van de Spanjaarden.
Helaas is het zo met vele opstanden afgelopen, niet alleen in Colombia maar over de hele Amerikaanse continent. De daden van Gaitana laat niet alleen de opstand van de inheemse bevolking zien aan agressieve Europese veroveraars, maar ook de woede en pijn van een moeder. In Neiva staat een monument ter nagedachtenis aan La Gaitana.
Foto’s medellinciudaddeteatros, guwentravel
Lees meer exclusieve verhalen uit Colombia
De ‘exclusieve verhalen’ worden speciaal geschreven door Colombiaans.nl. Hiervoor is veel onderzoek en moeite gedaan. Op de tekst berust Copyright. Niets uit deze verhalen mogen overgenomen of gekopieerd worden zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming.
» Armero… en de wond van 30 jaar oud
» Ciudad Perdida
» Copa America 2001
» Embera Indianen
» La Violencia
» Muisca indianen
» Muziek en dans uit Colombia
» Mythen en Legenden van Colombia
» Nico Verbeek – Van Macondo tot Medellín
» Villa De Leyva
» Las Lajas
» De lugubere geheimen van Colombiaanse gevangenis La Modelo
» La Gaitana
» De duistere kant van ex-president Alvaro Uribe
» Hoe krijg ik een Colombiaans paspoort?
» 6 typische Colombiaanse desserts die je geprobeerd moet hebben
» 18 redenen waarom Colombia het gelukkigste volk ter wereld heeft
» Hoe krijg ik een Colombiaans paspoort?
» Help! Ik krijg bezoek uit Colombia, wat moet ik regelen?