DOOR: NICO VERBEEK
Niet meer dan 245 kinderen studeren aan het colegio Llano Grande in Nuevo Colón, een plattelandsgemeente in het departement Boyacá. Als gevolg van de lockdown was het afgelopen met de lessen op school. Het alternatief was de lessen op virtuele manier voort te zetten, maar helaas was er geen Internet.
De ouderwetse radio bood de oplossing. Van maandag tot vrijdag van 9 tot 10 uur ’s morgens stemmen de leerlingen af op Recreo al aire,een programma op radiozender Manzanar Estéreo, waarin de leraren van de school uitleg geven bij het studiemateriaal dat de school aan de leerlingen uitdeelt.
Ook in de gemeente Guateque, op Institución Educativa Técnica Valle de Tenza, een school met 804 leerlingen, zorgt de radio ervoor dat kinderen, ondanks de afwezigheid van het Internet, kunnen blijven studeren tijdens de quarantaine. Het programma Colvatenza en casa zendt uit via Sutatenza Estéreo van maandag tot vrijdag van 8.30 tot 9.30 ’s morgens. Guateque ligt een paar kilometer van Sutatenza, de plaats waar meer dan zeventig jaar geleden een onderwijsrevolutie plaatsvond.
Rond het midden van de twintigste eeuw was Colombia een arm en onderontwikkeld land. Meer dan de helft van de mensen op het platteland was analfabeet. José Joaquin Salcedo (zie foto hierboven), een jonge priester uit Sutatenza, Boyacá,veranderde hun lot door het opzetten van een groot radionetwerk, dat uiteindelijk heel Colombia en ook andere landen in Zuid-Amerika wist te bereiken. Hij zorgde ervoor dat duizenden radio’s van General Electric en Philips tot in alle uithoeken van het land terechtkwamen en zette een eenvoudig onderwijsprogramma voor volwassenen op.
Duizenden jongeren werden opgeleid om voor Radio Sutatenza het land in te gaan en de boeren in alle regio’s op te zoeken. Het werd in veel gevallen ook de motor tot een sociale en culturele omwenteling op het platteland. De boeren leerde nieuwe manieren om het land te verbouwen, er kwam meer aandacht voor gezondheid en hygiëne, er werden wc’s gebouwd, enz. Duizenden vrijwilligers werden er na een cursus van drie of vier maanden op uit gestuurd, met didactisch materiaal en een radio, om de ‘boodschap’ van Radio Sutatenza uit te dragen.
In 1947 kwam Salcedo als 25-jarige en pas gewijde priester te werken in Sutatenza, een landelijke gemeente waar tachtig procent van de boerenbevolking analfabeet was en waar de enige vorm van ontspanning bestond uit het mateloos innemen van alcohol op zondag. Het belangrijkste probleem: het gebrek aan onderwijs.
Salcedo was een hartstochtelijke radio-amateur en wist dat elders in de wereld het nieuwe medium radio werd ingezet voor onderwijs-op-afstand. Hij liet een handgemaakte zender van negentig watt, gemaakt door z’n broers, naar Sutatenza brengen. Op 27 september 1947 begon hij met het uitzenden van didactische programma’s, het begin van de zogenaamde ‘Radio Scholen’. De eerste lessen waren lezen en schrijven, eenvoudig rekenen en catechismus.
Hij probeerde de zender een maand lang uit, totdat hij in oktober van het Ministerie van Communicatie een zendvergunning kreeg. Het eerste culturele programma ging op 16 oktober 1947 de lucht in. Het jaar erop richtte Salcedo de stichting ACPO op, Acción Cultural Popular, waarmee de landelijke opmars begon. Een van de problemen voor ‘de onzichtbare leraar’, zoals zijn leerlingen hem noemden, was dat weinig mensen in die tijd draagbare radio’s hadden. Salcedo zocht in binnen- en buitenland naar sponsors voor zijn project. Al snel wist hij een donatie los te peuteren bij het bedrijf General Electric voor honderd radio’s en een zender van 250 watt.
In 1960 nam Sutatenza een zender van vijftig kilowatt in gebruik en in 1968 vergrootte hij zijn potentie van 98 naar 580 kilowatt. In 1978 had Radio Sutatenza een netwerk van vijf zenders: in Bogotá, Barranquilla, Cali, Medellín en Magangué,op dat moment het grootste didactische radionetwerk op het Amerikaanse continent. Naar schatting 250.000 personen volgden tegelijkertijd de lessen van Radio Sutatenza.
Met de aankoop van nog eens 30.000 radio’s van Philips zorgde Salcedo (zie foto hierboven, links)ervoor dat steeds meer boeren de programma’s konden beluisteren. Aan het einde van de jaren vijftig bereikte het radionetwerk meer dan de helft van alle parochies op het Colombiaanse platteland, een land van meer dan één miljoen vierkante kilometer.
Radio Sutatenza kon in de jaren vijftig en zestig rekenen op steun van de nationale regering, van een deel van de katholieke geestelijken en ook van buitenlandse regeringen en instanties als de Wereldbank.
Radio Sutantenza is waarschijnlijk het meest succesvolle programma van onderwijs per radio in de geschiedenis en heeft naar schatting acht miljoen plattelanders gealfabetiseerd. Haar programma’s werden ontvangen in verschillende landen in Zuid-Amerika en het project werd later overgenomen door 24 landen op vier continenten.
Radio Sutatenza zou tot 1989 bestaan, toen het door financiële problemen ten onder ging. Aan het einde van de jaren zeventig begon de steun van de nationale regering af te nemen en ook nam het verzet van de conservatieve vleugel van de Katholieke Kerk toe, die in de alfabetisering van het arme platteland een bedreiging zag voor haar dominante positie en overwicht op de boerenbevolking.
Ook de buitenlandse hulp nam geleidelijk af en het werd voor priester Salcedo en zijn Radio Sutatenza steeds moeilijker om alle dure programma’s te blijven bekostigen. De felle tegenstand van een aantal commerciële radiozenders in de jaren tachtig betekende de genadeslag voor het radionetwerk van Radio Sutatenza.
Verrassend genoeg maakt het onderwijs per radio in 2020, meer dan dertig jaar nadat het ter ziele was gegaan, een onverwachte comeback. En dat is dankzij de pandemie waardoor het oude radio-onderwijs tijdelijk weer in ere is hersteld, in ieder geval in Boyacá en andere landelijke gebieden waar het Internet nog geen toegang heeft…
Over Nico
Nico woont in al vele jaren in Medellín. Hij geeft Nederlandse les aan Colombiaanse burgers en is schrijver. Hij schreef onder andere de boeken: Het kartel van de narcos, Eigen doelpunt en De wrekers van Medellín.
Reacties: info@colombiaans. nl
Volg ons op social media!
Wil je niets missen? Krijg jij geen genoeg van Colombia? Volg ons dan via onderstaande kanalen. Wil je als eerste een notificatie op jouw telefoon krijgen? Stuur ons dan een bericht en jouw nummer wordt toegevoegd aan onze database.
* Met het doorgeven van jouw nummer ga je akkoord dat we je gratis berichten via Whatsapp sturen die te maken hebben met Colombiaans.nl, onze diensten, advertenties en producten.
Verbeek schreef onder meer onderstaande boeken
Lees ook
» Alles over Simon Bolívar
» Geen tweede kans voor deze Colombiaanse narco
» Colombiaans.nl – exclusive Andrés Escobar – De Kronieken van een Heer
» Openingswedstrijd Copa America in teken van Andrés Escobar
» 22e sterfjaar van Andrés Escobar
» De moord op Colombiaanse minister Lara, vandaag 35 jaar geleden» Colombia en Venezuela, op de grens van oorlog… in 1987
» Honderd jaar Spaanse griep in Colombia
» Gabriel García Márquez en de bananenstaking
» Mijn naam is Juan Pablo alias Sebastián Marroquín, zoon van Pablo Escobar